Traktörlerde devrilme anında darbe enerjisi kabin veya koruyucu profil yapı ile karşılanmaktadır. Kaza esnasında, koruyucu yapı sürücü için gerekli bir yaşam alanını korumalıdır. Devrilme durumunda oluşabilecek yükler belirlenerek OECD tarafından güvenlik test koşulları oluşturulmuştur.
Tarım traktörleri; kullanım koşulları, traktör sürüş dinamiği, tarla ve yol yapılarına bağlı olarak; devrilme gibi tehlikeli sonuçlar doğurabilecek kazalar ile karşı karşıya kalabilmektedir. Traktör kabini veya koruyucu profil yapı, kaza esnasında oluşan darbe kuvvetleri altında sürücü yaşam bölgesini koruyarak, kullanıcıya zarar gelmesini önlemektedir.
Otomotiv sektöründe güvenlik, son yıllarda üzerinde çok çalışılan, bir çok araştırma geliştirme projesinde ele alınan önemli bir konu haline gelmiştir. Sürüş emniyetini artırmak ve taşıt güvenliğini belirli kontrol parametreleri içerisinde inceleyebilmek için pek çok standart belirlenmiştir. Üretici firmalar, bu standartlara uyum sağlayabilmek için tasarım aşamasında ürünlerini sorgulamakta, gerekli tedbirleri almaktadır. Tarım traktörleri güvenliğinin sorgulanabilmesi adına OECD (Organisation for Economic Co-operation and Development) tarafından çeşitli standartlar geliştirmiştir. Bu bağlamda, traktör koruyucu yapısına belirli yükler altında testler yapılmakta, devrilme veya darbe esnasında oluşacak enerjinin yapıya olan etkisi incelenmektedir. Detaylı olarak test koşulları, güvenlik alanları, standartlarda belirlenmiştir. Türkiye’de TAMTEST (Tarım Makinaları Test Merkezi) tarafından traktör trafiğe çıkmadan önce güvenlik test onayları verilmektedir.
Traktör Kabini
Traktör güvenlik kabini; ince cidarlı metal kirislerden yapılarak uygun bir biçimde traktöre baglanan parçalardan olusan, devrilme durumunda sürücünün traktör altında kalıp ezilmesini önleyen, sürücüyü elverişsiz hava kosullarına, egsoz dumanı ve diğer dış koşullara karşı koruyan, gürültü etkilerini azaltan, pencere ve özel havalandırma sistemi ile beraber kapalı bir düzenek olarak tanımlanabilmektedir.
Traktör Kabini Güvenlik Testi
Traktörün devrilmesi esnasında koruyucu yapıya gelen yükler, belirli şartlar altında belirlenmiştir. OECD tarafından kod4 standartında belirlenen koşullara uygun olarak traktör kabinine arkadan, üstten ve yandan olmak üzere toplam üç adet statik yük uygulanmakta, bu kuvvetler altında, yapıda oluşan deformasyon, reaksiyon kuvveti, ve enerji değeri incelenmektedir. Belirlenen enerji değerine ulaştığında kabin yapısının yaşam alanı içerisine girişim yapmaması gerekmektedir.
Testteki genel amaç, kabin yapısının dayanımını ölçmektir, bu bağlamda, kabin yapısına sırayla, arkadan, üstten yandan ve tekrar üstten kuvvet uygulanarak, yapının karşıladığı enerji değeri ölçülmektedir. Yapılan testte, kuvvet uygulama ekipmanı, kuvvet ve yerdeğiştirme ölçüm ekipmanları, test ekipmanlarının bağlandığı karkas yapı kullanılmaktadır. Kabin yapısına kuvvet uygulanacak baskı plakası boyutları test standartında belirtilmiştir. Baskı plakası eni 150 mm, boyu ise 250 mm ile 750 mm arasında olmalıdır. Plakanın temas yüzeyinde 50 mm lik radüs bulunmalıdır.
Arkadan Yükleme
Arkadan yüklemede uygulanan kuvvet, kabin arka tavan kirişinin üzerine uygulanmalıdır. Burada oluşan bileşke kuvvetin köşeden itibaren arka tavan kiriş uzunluğunun 1/6’sı uzaklıkta oluşması sağlanmalıdır. Arkadan yatay yükleme sırasında kabinin yutması gereken enerji miktarı,
m = traktör kütlesi olmak üzere;
E = 1,4 ×m
Güvenlik kabini tarafından yutulan deformasyon enerjisi traktör kütlesinin 1,4 katına ulaştığı zaman ya da güvenlik kabin çerçevesi güvenlik bölgesine girmiş veya güvenlik bölgesini emniyetsiz bırakmışsa deney durdurulmaktadır.
Arka Üstten Ezme
Bu deneyde 250 mm eninde rijit bir kiris arka en üst çerçeve elemanlarının üzerinde konumlanmalı ve ezme kuvvetinin bileşkesi traktörün düşey boylamasına düzleminde oluşması sağlanmalıdır. Bu deneyde uygulanan kuvvet;
F = 20 ×m
Koruyucu kabin çerçevesi güvenlik bölgesine girmiş veya güvenlik bölgesini emniyetsiz bırakmışsa deneye son verilmektedir.
Yandan Yükleme
Bu deneyde uygulanan bileşke kuvvetin doğrultusu referans düzlemine dik olmalı ve koltuk referans merkezinin 300 mm önünde oluşması sağlanmalıdır. Bu deney sırasında kabine emdirilmesi gereken enerji miktarı;
E = 1,75×m
Güvenlik kabini tarafından yutulan deformasyon enerjisi traktör kütlesinin 1,75 katına ulaştığı zaman ve/veya güvenlik kabin çerçevesi güvenlik bölgesine girmiş veya güvenlik bölgesini emniyetsiz bırakmışsa deneye son verilmektedir.
Önden Üstten Ezme
Bu deney arkada üstten ezme deneyi ile aynı özelliktedir. Tek fark, rijit kiriş kabinin ön taraftaki en üst çerçeve elemanlarına çaprazlanarak konumlandırılmıstır. Bu deneyde de uygulanan kuvvet; arkada üstten sıkıştırmada oldugu gibi traktör kütlesinin 20 katı olmalıdır.
F = 20 ×m
Güvenlik kabini, güvenlik bölgesine girmiş veya güvenlik bölgesini emniyetsiz bırakmışsa deneye son verilmektedir.
