Kara araçlarının büyük bir çoğunluğunda transmisyon bulunmaktadır. Transmisyonun temel amacı, içten yanmalı yada elektrikli motor tarafından üretilen gücün bir kavrama ile o anki yol ve trafik şartlarına göre istenilen hız ve tork değerlerin çevrilmesidir.
Transmisyon tiplerini sıralamak istersen;
- Manuel Transmisyon
- Otomatikleştirilmiş Manuel Transmisyon
- Çift Kavramalı Transmisyon
- Otomatik Transmisyon
- Sürekli Değişken Transmisyon
İçten yanmalı motorun transmisyona yani dişli kutusuna bir kaplin tarafından bağlanması gerekmektedir. Transmisyon tipine bağlı olarak bu kaplin tekli kavrama , çoklu ıslak kavrama yada tork konvertör olabilir.
| Tekli Kuru Kavrama | Çoklu Islak Kavrama | Tork Konvertör | |
| Manuel Transmisyon | Evet | Hayır | Hayır |
| Otomatikleştirilmiş Manuel Transmisyon | Evet | Evet | Hayır |
| Çift Kavramalı Transmisyon | Evet (Çift Kavrama) | Evet (Çift Kavrama) | Hayır |
| Otomatik Transmisyon | Hayır | Evet | Evet |
| Sürekli Değişken Transmisyon | Hayır | Evet | Evet |
Tüm manuel transmisyonlar içerisinde tekli kuru kavrama bulunmaktadır. Kavrama, motor ve transmisyon arasına yerleştirilmiştir. Temel görevi şu şekildedir;
- Motor ve transmisyon arasındaki bağlantının koparılması (Araç dururken ve vites geçişlerinde)
- Aracın kalkışlarında ve vites geçişleri sonrasında kademeli bir kaplin görevi görmektedir.
- Motor ve transmisyonu bir birine herhangi kayma olmadan bağlamaktadır.
Fonksiyonlarına göre kavramaları aşağıdaki gibi sınıflandırabilriz;
- Disk sayısına göre
- Tekli
- Çoklu
- Disk Tipine göre
- Kuru
- Islak
- Tahrik Tipine göre
- Mekanik
- Hidrolik
Nasıl çalıştığını anlamak için tek diskli kuru kavrama örneğine geri dönelim.
Yukarıdaki şematik resimden de anlaşılacağı gibi bir tarafta krank şaft ve volan varken diğer tarafta dişli kutusu giriş şaftı arasında kavrama çalışmaktadır. Debriyaj pedalı bırakıldığında kavrama içerinde bulunan yaylar, baskı plakasını kavrama diski üzerine doğru ilerletirler. Yaylar yeterince yüksek kuvvet oluşturduktan sonra hiç bir kayma olmadan motordan alınan güç lastiklere doğru iletilir.
Debriyaj pedalını yavaş yavaş bıraktığımızda ise, baskı plakasının kavrama diski üzerinde oluşturduğu kuvveti kontrol edebiliriz. Bu da kavramanın tork aktarabilme kapasitesini belirler. Kavrama plakası üzerinde yeteri kadar kuvvet oluştuğunda herhangi bir kayma olmadan tork aktarılır.
- Volan
- Kavrama Kapağı
- Çatal
- Debraj Pedalı Sönümleyici
- Ana Silindir
- Plastik Pedal
- Debraj Merkezi
- Kavrama Diski
Kavrama Yatağı
- Dış bilezik
- İç Bilezik
- Kavrama Ayırma Çatalı Montaj Yeri
Kavrama yatağı, sabit parça olan ayırma çatalı ve dönen parça olan diyafram yayını bir birine bağlama görevi üstlenmektedir. Dış bilezik diyagram yayına baskı yaptığı sürece, iç bilezik ve ayırma çatalı temas halindedir. Kavrama ayırma yatağı sayesinde dönen parça olan diyafram yatağına, sabit parça olan kavrama çatalı ile müdahale etmek mümkün olur.
Diyafram Yayı
Diyafram yayının temel görevi, debriyaj pedalına basılmadığı sürece kavramayı kapalı olarak tutmaktır. Günümüz modern manuel transmisyonların çoğu diyafram yayına sahiptir. Eski transmisyonlarda ise diyafram yayı yerine sarmal yay kullanılmaktadır. Yay baskı plakasına yeterli kuvvet uyguladığı müddetçe motorda oluşan tork herhangi bir kayıp olamadan aktarılır.
Baskı Plakası
Baskı plakası kavrama kapağına bağlıdır ve dişli kutusu giriş şaftı ile birlikte dönmektedir. Debriyaj bırakıldığında kavrama diski üzerine diyagram yayı nedenli ile kuvvet uygulamak temek görevidir.
Kavrama Diski
Kavrama diski, kavramanın en kritik parçalarından biridir. Temel görevi dönen veya dönemeyen parçaları birbirine bağlamaktadır. Bu görevi yerine yetirirken bir çok mekanik ve termal yüklere maruz kalmaktadır. Bu nedenle bir kavrama diski aşağıdaki özelliklere sahip olmadır:
- Yüksek sıcaklık altında çalışabilmelidir.
- Mekanik yüklere karşı dayanıklı olamadır.
- Taşımış olduğu sürtünme karakteristiği, farklı mekanik ve termal yükler altında belirli limitler arasında kalmalıdır.
Kavrama diskinin aşınması , devreye girme çıkma durumlarında üzerinde aktarılan güce bağlıdır. Örneğin %10 eğimde aracınızı hareket ettirmek istediğinizde motorunuz yüksek tork bölgesinde çalışacaktır. Kavrama diskinin devreye girmesi ile üzerinde yüksek miktarda tork lastiklere iletilecektir. Bu tip bir durum diskin aşınmasını hızlandırır. Ayrıca debriyaj pedalına hızlı bir şekilde basılması ve bırakılması kavrama diskinin kayma evresini azaltacaktır. Bu durumda motor ve dişli kutusu arasında yüksek hız farklarından dolayı aşınmayı hızlandıracaktır. Debriyaj pedalı mümkün olduğu kadar yumuşak bir şekilde kullanılmadır.
